घरात असलेले कर्करोग वाढवणारे धोके – आजच फेकून द्या!

आपलं घर आपल्यासाठी सुरक्षित, आरामदायी आणि निरोगी ठिकाण असतं असं आपल्याला वाटतं. पण खरं पाहिलं तर आपल्या दैनंदिन वापरातील अनेक वस्तू नकळत आरोग्यास हानी पोहोचवू शकतात. स्वयंपाकघर, बाथरूम किंवा स्टोअररूममध्ये ठेवलेल्या या वस्तूंचा वापर आपण दररोज करतो. हे पदार्थ तात्काळ नुकसान दाखवत नाहीत, पण हळूहळू शरीरात विषारी परिणाम करतात. शरीरात जमा होणारे हे रसायन दीर्घकाळ आपल्याला गंभीर परिणामांकडे ढकलतात. याच कारणामुळे कर्करोगासारख्या जीवघेण्या आजारांचा धोका वाढतो.

अनेक वेळा आपण सोयीसाठी किंवा सवयीने या वस्तू वापरत राहतो. पण त्यांच्या दृष्यमान सोयीपलीकडे त्यांचा लपलेला दुष्परिणाम अधिक घातक असतो. विशेषतः प्लास्टिक, कॉस्मेटिक्स, क्लिनर आणि प्रक्रिया केलेले खाद्यपदार्थ हे त्यातले मुख्य दोषी आहेत. घर गोड मानलं जातं, पण त्यातील काही वस्तूच आपल्याला आजारपणाची दारं उघडून देऊ शकतात. थोडं दुर्लक्ष किंवा अज्ञान आपलं आयुष्य धोक्यात टाकू शकतं. मुलं, वृद्ध किंवा संवेदनशील व्यक्तींवर या गोष्टींचा परिणाम अधिक पटकन होऊ शकतो. म्हणूनच वेळेत सावध होणं आणि अनावश्यक वस्तू घरातून बाजूला करणं गरजेचं आहे. आपण स्वतःहून बदल केल्याशिवाय आपण आणि आपलं कुटुंब सुरक्षित राहणार नाही.

स्वयंपाकघरातील धोके

स्वयंपाकघर म्हणजे घराचं हृदय असतं. दररोज आपण इथे बनवलेलं अन्न कुटुंबाच्या आरोग्याशी थेट जोडलेलं असतं. पण याच ठिकाणी काही चुकांमुळे मोठा धोका दडलेला असतो. विशेषतः प्लास्टिक, पॅकेज्ड पदार्थ आणि स्वयंपाकासाठी वापरल्या जाणाऱ्या वस्तूंचा अज्ञानातून होणारा वापर हानिकारक असतो.

प्लास्टिकचे डबे व बाटल्या:

आपल्यापैकी बरेच जण पाणी ठेवण्यासाठी, अन्न साठवण्यासाठी किंवा मायक्रोवेव्हसाठी प्लास्टिकचे डबे वापरतात. पण प्लास्टिक गरम झाले की त्यातून बीपीए (BPA) आणि इतर रसायनं बाहेर येतात. ही रसायनं अन्नात मिसळून शरीरात पोहोचतात. दीर्घकाळ असे अन्न खाणाऱ्यांना हार्मोनल बदल व कर्करोगाचा धोका निर्माण होतो. प्लास्टिकच्या बाटलीत ठेवलेलं पाणी उन्हात राहिल्यास त्यातील रसायनं दुप्पट प्रमाणात पसरतात. हा धोका विशेषतः मुलं आणि गर्भवती महिलांसाठी अधिक गंभीर ठरतो.

अति प्रमाणात प्रक्रिया केलेले पदार्थ:

आजच्या धावपळीच्या जीवनशैलीत रेडी-टू-ईट पदार्थांचा वापर वाढला आहे. इंस्टंट नूडल्स, चिप्स, बिस्कीट किंवा जास्त दिवस टिकणारे पॅकेज पदार्थ यात प्रिझर्व्हेटीव्ह्स असतात. हे रंग आणि कृत्रिम फ्लेवर्स शरीरात नियमित जमा होत राहतात. अशा पदार्थांमुळे स्थूलपणा, मधुमेह, हृदयविकार आणि कर्करोगाचा धोका वाढतो. आरोग्याच्या सोयीपेक्षा चवीच्या आकर्षणाने आपण नकळत आजारांना आमंत्रण देतो. लहान मुलांच्या टिफिनमध्ये असे पदार्थ नियमित गेल्यास त्याचे परिणाम अधिक घातक होऊ शकतात.

अलुमिनियम फॉईलचा जास्त वापर:

अलीकडे अन्न पॅकिंगसाठी अल्युमिनियम फॉईल मोठ्या प्रमाणावर वापरलं जातं. डब्यात ठेवताना, बेक करताना किंवा पार्टीमध्ये दिलेलं बरंच अन्न फॉईलमध्ये बांधलेलं असतं. उष्णतेच्या संपर्कात आल्यावर फॉईलमधील कण अन्नात मिसळतात. शरीरात जास्त प्रमाणात जमा झालेला अल्युमिनियम मज्जासंस्था व पेशींसाठी घातक ठरतो. काही संशोधनांनुसार सतत फॉईलमध्ये अन्न खाल्ल्यास कर्करोगाचा धोका वाढू शकतो. याशिवाय हे हाडं व मेंदूच्या आरोग्यावरही परिणाम करतो.

सुरक्षित पर्याय निवडा:

• प्लास्टिकऐवजी काचेचे किंवा स्टीलचे डबे वापरा.
• प्रक्रिया केलेले पदार्थ टाळून ताजं अन्न खात राहा.
• फॉईलऐवजी बटर पेपर किंवा स्टीलच्या कंटेनरचा अधिक वापर करा.

स्वयंपाकघरातील छोट्या सवयी बदलल्यास मोठा धोका टाळता येतो. कारण निरोगी कुटुंबाचा पाया हाच – सुरक्षित व प्रदूषणमुक्त आहार.

बाथरूममधील धोके

आपले बाथरूम नेहमी स्वच्छ, सुगंधी आणि आकर्षक ठेवण्यासाठी आपण अनेक रसायनांचा वापर करतो. पण या स्वच्छतेच्या अतिरेकामुळेच नकळत गंभीर आजारांचा धोका वाढतो. टॉयलेट क्लीनर, डिओड्रंट, रूम फ्रेशनर यासारख्या वस्तूंमध्ये लपलेले विषारी घटक आरोग्यासाठी घातक ठरतात.

हार्श क्लिनर्स (Acid, फिनाईल इ.):

बाजारात मिळणारे टाईल क्लिनर, ब्लीच, टॉयलेट वॉश हे अतिशय शक्तिशाली रसायनांनी बनलेले असतात. यामध्ये बहुधा क्लोरीन, अमोनिया, हायड्रोक्लोरिक अ‍ॅसिड यांसारखी द्रव्यं असतात. हे वापरताना उडणारे वायू फुफ्फुसात गेले की श्वसनमार्गाची जळजळ होते. सतत संपर्क राहिल्यास दम्याचे झटके, श्वसनविकार आणि कर्करोगाचा धोका संभवतो. महिलांमध्ये आणि मुलांमध्ये या परिणामाची तीव्रता लवकर दिसते. खूप वेळा बंद बाथरूममध्ये क्लिनर वापरल्याने त्याचा परिणाम अधिक विषारी होतो.

डिओड्रंट आणि बडी स्प्रे:

आजकाल जवळजवळ प्रत्येकजण डिओड्रंट किंवा बडी स्प्रे वापरतो. पण अनेक उत्पादनांमध्ये पॅराबेन्स, अ‍ॅल्युमिनियम सॉल्ट्स आणि कृत्रिम सुगंधी घटक असतात. त्वचेवर स्प्रे करताना हे थेट शरीरात शोषले जातात. विशेषतः स्तनाच्या कर्करोगाशी संबंधित धोके वाढल्याचे संशोधनात दिसून आले आहे. दैनंदिन वापरामुळे हार्मोनल बॅलन्स बिघडतो आणि शरीरात विषारी घटक जमा होतात. नैसर्गिक पर्याय वापरणे हेच सर्वोत्तम संरक्षण आहे.

फ्रॅगरन्स उत्पादने:

रूम फ्रेशनर, अगरबत्ती, सुगंधी मेणबत्त्या यामुळे घराला सुगंध येतो. पण या सुगंधामध्ये फॉर्मल्डिहाइड, बेंझीनसारखी कर्करोगकारक रसायनं मिसळलेली असतात. जेव्हा आपण ते दररोज श्वासातून घेतो तेव्हा हळूहळू शरीरात त्यांचा परिणाम साठतो. अति वापरामुळे डोकेदुखी, मळमळ, त्वचेची ऍलर्जी आणि फुफ्फुसाचे विकार होऊ शकतात. लहान मुलं, वृद्ध किंवा दमा असलेले लोक यासाठी अत्यंत संवेदनशील असतात. नैसर्गिक सुगंधी पर्यायांचा वापर करणे सर्वोत्तम आहे.

सावधगिरी आणि पर्याय:

• क्लिनरसाठी बेकिंग सोडा, लिंबाचा रस, व्हिनेगर यासारखे घरगुती पर्याय वापरा.
• डिओड्रंटऐवजी आयुर्वेदिक किंवा नैसर्गिक तेल-उत्पादने निवडा.
• रूम फ्रेशनरसाठी फुलं, वनस्पती किंवा उकळलेला पाणी-हर्ब मिक्स वापरता येतो.

आरोग्याची छोटी काळजी घेतल्याने मोठा धोका टाळता येतो. घर स्वच्छ ठेवणे महत्त्वाचेच आहे, पण तेवढेच रसायनमुक्त ठेवणेही तितकेच गरजेचे आहे.

घरातील इतर सामान्य धोकादायक वस्तू

आपल्याला वाटतं की धोके फक्त बाहेरच असतात, पण खरं तर घरातील अनेक वस्तू आरोग्यास हानी पोहोचवू शकतात. खूप वेळा आपण हे धोके ओळखत नाही आणि नकळत रोज त्यांचा वापर करत राहतो. त्यामुळे शरीरावर दीर्घकालीन परिणाम होऊन गंभीर आजारांचा सामना करावा लागू शकतो.

जुनी पेंट/कलर लावलेली वस्तू:

घरातील काही जुनी फर्निचर, भिंती किंवा लोखंडी वस्तूंवर जुन्या प्रकारचे रंग वापरलेले असतात. पूर्वीच्या रंगांमध्ये लेड (Lead) चे प्रमाण मोठ्या प्रमाणावर वापरले जात असे. लेड शरीरात गेल्यास ते रक्तप्रवाह मंदावणे, मेंदूच्या पेशींना हानी आणि अवयवांना नुकसान करते. ही विषबाधा लगेच जाणवत नाही, पण हळूहळू तीव्र परिणाम दाखवते. मुलांमध्ये मेंदूच्या वाढीवर याचा नकारात्मक परिणाम होतो. लेड-विषबाधेमुळे कर्करोग, स्मरणशक्ती कमजोर होणे आणि थकवा यासारखे आजार उद्भवतात.

कीटकनाशक स्प्रे:

घर स्वच्छ ठेवण्यासाठी आणि मच्छर-झुरळे मारण्यासाठी आपण नियमित स्प्रे, कॉइल, लिक्विड वापरतो. या उत्पादनांमध्ये कार्सिनोजेनिक घटक म्हणजे कर्करोग निर्माण करणारे रसायन असते. जेव्हा आपण श्वासातून हा धूर घेतो, तेव्हा तो थेट फुफ्फुसात जाऊन हानी करतो. मुलं, वृद्ध आणि आजारी लोक या धुरामुळे लगेच त्रास अनुभवतात. यामुळे दम्याचे झटके, डोकेदुखी, मळमळ आणि दीर्घकाळात कर्करोगाचा धोका निर्माण होतो. घर स्वच्छ करताना सुरक्षित आणि नैसर्गिक उपाय वापरणे हेच चांगले.

प्लास्टिक पिशव्या व डबे:

गरम अन्नपदार्थ प्लास्टिकच्या पिशवीत ठेवण्याची सवय अनेकांना आहे. पण गरम पदार्थ प्लास्टिकच्या संपर्कात आले की हानिकारक रसायने लगेच मिसळतात. ही मिश्रणं शरीरात गेली की कर्करोगासारख्या आजारांचे बीज रोवले जाते. साध्या प्लास्टिक डब्यांमध्येही दीर्घकाळ अन्न साठवल्याने विषारी प्रभाव तयार होतो. याशिवाय यामुळे हार्मोन्समध्ये बदल, पोट व आतड्यांचे रोग उद्भवतात. हा धोका टाळण्यासाठी सुरक्षित डबे वापरणे अत्यंत आवश्यक आहे.

सुरक्षित पर्याय:

• प्लास्टिकच्या ऐवजी काचेचे किंवा स्टीलचे डबे वापरणे सर्वात योग्य.
• घरगुती स्वच्छतेसाठी बेकिंग सोडा, व्हिनेगर, लिंबाचा रस यासारखे नैसर्गिक उपाय वापरा.
• कीटकांपासून बचावासाठी नैसर्गिक हर्बल तेलं किंवा नीम तेलाचा वापर करा.
• डिओड्रंट, परफ्युम याऐवजी औषधी वनस्पतीजन्य सुगंधी उत्पादने पसंत करा.
• प्रक्रिया केलेले पदार्थ शक्यतो टाळा, आणि ताजं, नैसर्गिक अन्न वापरण्याला प्राधान्य द्या.

सोप्या बदलावांनी आपण घर सुरक्षित व कर्करोगमुक्त ठेवू शकतो.

निष्कर्ष – आरोग्य तुमच्या हातात

कर्करोगासारखा भयंकर रोग एका दिवसात होत नाही. तो आपल्या दैनंदिन जीवनातील सवयींनी आणि नकळत वापरल्या जाणाऱ्या धोकादायक वस्तूंनी तयार होतो. स्वयंपाकघर, बाथरूम आणि घरातील साध्या वाटणाऱ्या वस्तूच कधी आजाराची कारणं बनतात. आपल्याकडे वेळेवर सावध होण्याची आणि योग्य पावलं उचलण्याची संधी आहे.

प्लास्टिक, हार्श क्लिनर्स, कीटकनाशके आणि कृत्रिम सुगंध यांना दूर ठेवणं अत्यावश्यक आहे. त्याऐवजी नैसर्गिक आणि सुरक्षित पर्याय निवडले तर धोका मोठ्या प्रमाणात कमी होतो. ताजं अन्न, नैसर्गिक स्वच्छता पद्धती आणि सेंद्रिय उत्पादने आरोग्यास उपयुक्त ठरतात. एक छोटा बदलही दीर्घकाळासाठी तुमच्या कुटुंबाचं आयुष्य निरोगी करू शकतो.

मुलं आणि वृद्ध यांच्यासाठी हे बदल विशेषतः गरजेचे आहेत. कारण त्यांची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी असल्याने त्यांच्यावर परिणाम लवकर होतो. निरोगी घर म्हणजेच निरोगी समाजाची सुरुवात. आज धोका ओळखून टाकलेली एक वस्तू उद्याचे मोठे संकट टाळू शकते. हे लक्षात ठेवा – आपलं आरोग्य हेच खरं संपत्ती आहे.

म्हणून आजच विचार करा, निर्णय घ्या आणि सुरक्षित पर्याय स्विकारायला सुरुवात करा. तुमचं एक पाऊल कर्करोगमुक्त जीवनाच्या दिशेनं अनेक पाऊलं टाकू शकतं.